زیبایی چیست؟
یک چیزی در افراد جذاب وجود دارد که ما را وادار به نگاه کردن به آنها می‌کند. ما نمی‌توانیم چشممان را از روی یک بازیگر بخصوص یا یک مدل جذاب برداریم. دانشمندان تحقیقات بسیار زیادی در این زمینه انجام داده‌اند…
زیبایی جنبه تکاملی دارد چه در حیوان و چه در انسان! احتمال این که یک چهره‌ی زیبا، سالم‌تر باشد، بیشتر است. این یک واقعیت است. اما چشم انسان چه چهره‌هایی را زیباتر می‌بیند؟
۱.تقارن
۲.متوسط بودن
تقارن و نسبت‌های مساوی
در تقارن ما به دنبال آینه‌ای بودن نمی‌گردیم! هر کسی به مقدار کمی اعضای صورتش در چپ و راست متفاوت است. نسبت‌ها در تقارن مهم است نه در آینه‌ای بودن. اکثر افراد تقارن را دارند و اختلاف کمی دارند. اختلاف‌های جزئی در تقارن را مغز ما تشخیص می‌دهد!
متوسط بودن
- یعنی میانگین اندازه‌ها، میانگین جامعه باشد.
-
هر قسمت -مثلا بینی- اندازه‌ی بینی متوسط جامعه باشد.
- گونه، اندازه متوسط جامعه باشد.
چشم و لب در تحقیقات کمی متفاوت بودند و در زنان، چشم و لب درشت نمره‌های بالاتری گرفته‌اند. به طور کلی طبق تحقیقات اندازه اجزا، متوسط ریاضی جامعه زیباست. متوسط جامعه بودنِ اجزا و نحوه قرارگیری اعضای صورت و حتی رنگ پوست، زیباترینشان رنگ پوستی است که اکثریت جامعه دارند! بنابراین به طور کلی، زیبا کسی است که قرارگیری و نسبت‌های اجزای صورتش همانند متوسط جامعه باشد!
به طور مثال فاصله بین مرکز چشم‌های یک خانم وقتی نصف عرض صورت باشد، در جامعه ما زیباست(محققان دانشگاه کالیفرنیا). به طور کلی وقتی ما از لغت زیبا استفاده می‌کنیم، مفهوم علمی خاصی دارد و آن هم جذابیت است. یعنی چشم‌ها را مدت بیشتری به خود خیره می‌کند.
در نقاشی‌ها از زمان یونان باستان و حتی نقاشی‌های معروف دوره رنسانس از نسبت‌های طلایی(Golden ratio) استفاده می‌کردند. در فتوشاپ و نقاشی استفاده از نسبت طلایی خوب جواب می‌دهد ولی در دنیای واقعی تحقیقات اعداد دیگری را نشان می‌دهد. نسبت طلایی، یک به یک و ۰/۶(شش دهم) است که یک ویدئو بسیار زیبا در این زمینه براتون تهیه کردیم حتما در پیج میگذاریم. یک نسبت دیگرِ ثابت شده، فاصله چشم و دهان است که باید یک‌سوم کل صورت باشد! هر دو این نسبت‌ها که عرض کردم در متوسط ریاضی جامعه این گونه است.
طبیعت یا اکتساب، مسئله این است!
!nature or nurture that is the question
آیا زمانی که ما به دنیا می‌آییم از بعضی از انواع چهره بیشتر خوشمان می‌آید؟ یا این چیزیست که ما در طول زندگی می‌آموزیم؟ روانشناس جودیت لانگ لویس و تیمش روی نوزادان و بچه‌ها کار کردند. نوزادان چشمانشان را مدت زمان بیشتری روی چهره‌های زیبا ثابت نگه می‌دارند تا سایر چهره‌ها. با بررسی مغز نتیجه این شد که اساساً مغز نوزادان نسبت‌های نژاد خود را بهتر درک می‌کند. کورن ابسیلا روانشناس و استاد دانشگاه پنسیلوانیا می‌گوید: صورت‌های متوسط یک جامعه زیباترند چون آشناتر هستند!
این عکس را نگاه کنید. از دو عکس بالا و پایین افراد سفید پوست کدام زیباترند؟ در مورد عکس افراد سیاه پوست چطور؟ نظر شما چیست؟ بالایی‌ها زیباترند یا پایینی‌ها؟دلایل را خدمتتان می‌گویم.
شما با چهره‌ی اروپایی‌ها آشنایی دارید. زیاد دیده‌اید. برای همین زیبایی آنها را تشخیص می‌دهید. اما چرا دو عکس پایین زیباترند؟ دو عکس با چهره سیاه از قبیله‌‌ی هادزا در آفریقا، کشور تانزانیا هستند و تا به حال با اروپایی‌ها برخورد نکرده‌اند. آنها شکارچی هستند و وقتی از آنها پرسیده شد کدام عکس‌ها قشنگ‌تر هستند، سیاهان را اعلام کردند، اما وقتی عکس صد نفر بریتانیایی به آنها نشان داده شد معتقد بودند بریتانیایی‌ها هم زیبا هستند و از بین عکس‌های سفید، پایینی‌ها را انتخاب کردند.
بنابراین هر چه از نظر قومی و نژادی، جامعه ما متنوع‌تر باشد، زیبایی‌سنجی ما نیز افزایش می‌یابد و ارزش‌های زیبایی شناختی‌مان نیز تغییر پیدا می‌کند!
اما در مورد حیوانات، این حیوان زیبا طاووس را نگاه کنید. نقاطی که روی دمش وجود دارند شبیه چشم هستند! جنس مذکری که تعداد بیشتری از این چشم‌مانند‌ها داشته باشد توسط ماده‌ها زیباتر دیده می‌شود! چرا؟ چون معمولا سالم‌تر هستند. تقارن هم به همان اندازه با سالم بودن طاووس در ارتباط است!
درضمن ماده‌ها، نرهایی را که بیشتر دم خود را نشان می‌دادند، زیباتر دیده و احتمال جفت‌گیری و انتخاب آنها بالاتر می‌رفت! به طور کلی ماده‌ها خصوصیات زیبایی و سلامتی را بیشتر می‌توانند تشخیص بدهند! چون در اکثر انواع حیوانات، ماده‌ها مسئول بزرگ کردن فرزند هستند و ترجیح می‌دهند بچه‌های سالم‌تری داشته باشند.
در انسان هم، هم مرد و هم زن به دنبال بدن و صورت زیباتر و متناسب‌تر می‌گردند. چون فرد متناسب‌تر با ژن بهتر و سالم‌تر در ارتباط است! محققان دیگری با ای‌ای‌جی(نوار مغز) و الکترود‌های متصل به سر سعی کردند الگوی مغز را در هنگام دیدن افراد زیبا بسنجند. این الکترودها را وصل کردند به سر تعدادی دانشجو و نتایج بدست‌آمده اینگونه بود که مغز افراد عکس انسان را خیلی زودتر از عکس شامپانزه تشخیص می‌دهند و دوم اینکه عکس جذابتر را مغز انسان زودتر تشخیص می‌دهد. چرا؟ چون آشناترند و همچنین شرکت‌کنندگان در تحقیق، افرادی را جذاب تشخیص داده‌اند که میانگین جامعه بودند!
حالا که فهمیدیم جذاب کیست حالا ببینیم برخورد جامعه با جذاب‌ها بر اساس تحقیقات چیست. برای جذاب‌ها احتمال این که شغل پیدا کنند بیشتر است. جذاب‌ها از هم رده‌های شغلی خودشان بیشتر درآمد دارند و درنهایت این که ما حتی تمایل داریم تا جذابترها را باهوشتر، دوستانه‌تر و اجتماعی‌تر از کمترجذاب‌ها ببینیم!
حالا شرکت‌کنندگان در آزمون(هم زن و هم مرد) باید در مورد میزان باهوش‌بودن، اجتماعی‌بودن و مفیدبودن هر عکس قضاوت می‌کردند. شش گروه جذاب از نظر بینندگان باهوش، اجتماعی و مفید بودند. اما شش عکس گروه متوسط نمره‌ی پایین‌تری از نظر بینندگان در مورد اجتماعی‌بودن دریافت کردند. اما شش عکس پایین چطور؟ قضاوت‌کنندگان از هر سه مورد بهشان نمره پایین‌تری دادند.
اینجا بود که کلیشه‌ی “زیبا خوب است” در واقع به این شکل درآمد: “زشت‌تر بد است”. این‌ها تعصباتی است که ما هنگام دیدن انسان‌ها در چند ثانیه اول، قضاوت‌های عجولانه‌ای می‌کنیم و باید به آن آگاه باشیم و بدانیم جذابتر، باهوشتر نیست اما مردم جذابترها را با هوش‌تر می‌دانند.
همان‌طور که گفتیم یونانیان باستان یک نسبت طلایی داشتند: نسبت یک به یک و شش دهم. این نسبت در حداقل شش حالت عمودی در صورت و یازده حالت افقی در انسان قابل اندازه‌گیری و اثبات است. اما این بیشتر در فتوشاپ یا نقاشی و معماری خوب در می‌آید. هر چند هنوز بسیاری به آن معتقدند، اما اگر اعداد بهینه‌ی هر جامعه را پیدا کنیم، دو تا از نسبت‌های بسیار مهم را پیدا خواهیم کرد.
فاصله‌ی چشم‌ها و دهان ٪۳۶ کل صورت و فاصله‌ی بین دو چشم ٪۴۶ عرض صورت است!
در جلسات آینده توضیحات بیشتری در این مورد خدمتتان ارائه خواهم کرد.
ـ دکتر امید شعبانی کلینیک زیبایی پرنسس